پرسش اول: دندانم را از دست داده ام، آیا باید آن را جایگزین کنم؟ اگر نکنم چه اتفاقی می افتد؟
اگر دندان را با گزینه ای مثل ایمپلنت دندانی جایگزین نکنید معمولاً این اتفاق ها روی می دهند:
- حرکت دندان های مجاور به سمت ناحیه بین دندانی و رشد دندان مقابل به سمت ناحیه بین دندانی؛ که این حرکت های نابجا منجر به افزایش گیر غذایی و پوسیدگی احتمالی می شود چرا که تماس مناسب دندان ها به یکدیگر از دست می رود.
- مشکل در جویدن که می تواند منجر به ناراحتی های گوارشی شود.
- احتمال تغییر چهره و مسن تر نشان دادن صورت
- امکان از دست دادن ساپورت لب و فرو افتادن موقعیت لب ها
- احتمال اشکال در صحبت کردن
- مهمترین مشکل: تحلیل استخوان در ناحیه ای که دندان از دست رفته است که این حالت مشکلاتی را برای درمان های بعدی ایجاد می کند.
بطور کلی انتخاب درمانی وجود دارد:
- دست دندان متحرک یا دنچر که یا جایگزین تعدادی از دندان ها می شوند یا همه دندان ها؛ که بهتر است آخرین انتخاب باشد چرا که می تواند باعث گیر غذایی و تجمع پلاک میکروبی بیشتر شود و به علاوه هر سال میزانی از استخوان فک از دست می رود. در صورتیکه درمان های دیگر قابل انجام نباشند می تواند با طراحی مناسب درمان موفقی باشد.
- پروتز ثابت یا بریج که در این روش دندان های مجاور تراشیده می شوند تا پایه و اباتمنت بريج شوند.
- قراردادن ایمپلنت دندانی به جای دندان از دست رفته. ایمپلنت های دندانی وسایلی شبیه ریشه دندان می باشند که از تيتانيوم، آلیاژهای تیتانیوم و یا زیرکونیوم ساخته شده اند. ایمپلنت ها در اندازه ها و طرح های متفاوتی ساخته می شوند تا جوابگوی دندان های مختلف در قسمت های مختلف فک باشند.
ایمپلنت ها می توانند جایگزین یک و یا همه دندان ها شوند.
ایمپلنت دندانی چگونه کار می کند
ایمپلنت ها ریشه های مصنوعی هستند که در داخل استخوان قرار داده می شوند تا جايگزين ريشه طبیعی از دست رفته شوند و در طول ۲ تا ۳ ماه یک اتصال مکانیکی-شیمیایی بین ایمپلنت و استخوان بنام Osseointegration بوجود می آید که یک اتصال پایدار است و در صورتیکه این اتصال برقرار شود، ایمپلنت می تواند مانند یک ریشه محکم برای روکش آينده عمل کند. سپس پس از دوره ترمیم معمولاً دو ماه برای فک پایین و سه ماه برای فک بالا مراحل قالبگیری انجام می شود و یک قطعه فلزی و یا زیرکونیومی بنام اباتمنت روی ایمپلنت سوار می شود و در نهایت روکش نهایی روی اباتمنت نصب می شود. بدليل ثبات بالای ایمپلنت در استخوان، دندان های جدید بسیار محکم هستند و می توانند کاملاً نقش و احساس یک دندان طبیعی را در جویدن، صحبت کردن و زیبایی ایفا کنند.
از طرفی قرار گرفتن ایمپلنت دندانی در استخوان باعث فعالیت استخوان بطور طبیعی خواهد شد و از تحلیل استخوان جلوگیری می کند.
درصد موفقیت ایمپلنت دندانی در طول زمان چقدر است؟
در طول ۴۰ سالی که از شروع درمان های ایمپلنت می گذرد بررسی های بسیاری انجام شده و در حال حاضر درصد موفقيت طولانی مدت آنها بیش از ۹۷٪ می باشد.
مراحل درمان ایمپلنت دندانی شامل چه مراحلی است؟
- ارزیابی و معاینه کلينيکی و رادیوگرافی بیمار، گرفتن تاریخچه پزشکی و دندانپزشکی و انجام مشاوره های لازم تا کسب اطمينان از تحت کنترل بودن شرایط سیستمیک و داخل دهانی بیمار
- حذف عوامل میکروبی داخل دهان از جمله حذف پوسیدگی ها و خارج کردن دندان هایی که امیدی به بهبودشان نیست و انجام Cleaning كامل.
- جراحی و قراردهی ایمپلنت
- قالبگیری و ساخت روکش
- آموزش نگهداری، رعایت بهداشت و تنظیم زمان های چکاپ.
چطور باید بدانم که فرد مناسبی برای درمان ایمپلنت دندانی هستم؟
طرح درمان برای هر فرد متفاوت است که بستگی به عوامل متعددی از جمله سلامتی شما، وضعيت استخوان فک، سلامتی لثه و نیز وضعيت و تعداد دندان های باقیمانده دارد.
دندانپزشک شما در جلسه اول کلیه بررسی های کلینیکی و رادیوگرافی، مشاوره ها و آزمایشات لازم را برنامه ریزی می کند و سپس انتخاب های درمانی شما را بطور کامل توضیح می دهد و در نهایت با تبادل نظر با شما طرح درمان اصلی مشخص می شود. معمولاً در صورتیکه وضعیت سلامتی شما کنترل شده و پایدار باشد مانعی برای درمان ایمپلنت دندانی وجود ندارد.
چه مدت پس از کشیدن دندان باید صبر کنم تا ایمپلنت دندانی بگذارم؟
بطور ایده آل طرح درمان برای جایگزینی دندان باید قبل از کشیدن دندان مشخص شده باشد و بدین منظور کشیدن دندان با ملاحظات خاصی انجام میگیرد و نیز ممکن است بدلیل حفظ ضخامت و ارتفاع استخوان بلافاصله پس از کشیدن نیاز به انجام پیوند استخوان باشد. همچنين تكنيک قراردهی فوری ایمپلنت Immediate implant placement نيز روش نسبتاً متداولی شده است که در صورتیکه کاندید مناسبی برای این روش باشید، تکنیک موفقی است.
بطور ایده آل طرح درمان برای جایگزینی دندان باید قبل از کشیدن دندان مشخص شده باشد و بدین منظور کشیدن دندان با ملاحظات خاصی انجام می گیرد و نیز ممکن است بدلیل حفظ ضخامت و ارتفاع استخوان بلافاصله پس از کشیدن نیاز به انجام پیوند استخوان باشد. همچنين تكنيک قراردهی فوری ایمپلنت Immediate implant placement نيز روش نسبتاً متداولی شده است که در صورتیکه کاندید مناسبی برای این روش باشید، تکنیک موفقی است.
میزان استخوان باقیمانده پس از کشیدن در طول زمان تمایل به تحليل دارد، همچنين حرکت دندان مقابل و دندان های مجاور به ناحیه بین دندانی درمان های بعدی را مشکل تر می کند، لذا برنامه ریزی برای جایگزینی دندان از دست رفته در زمان مناسب بسیار با اهمیت است. با در نظر گرفتن شرایط شما و نیز ناحيه بین دندانی ایمپلنت می تواند در همان جلسه کشیدن دندان، ۲ ماه بعد و یا با تأخیر حدود ۶ ماه بعد انجام شود، به هر حال معمولاً هر چقدر زمان بیشتری بگذرد تحلیل استخوان در ناحیه بیشتر خواهد بود.
چه مدت باید صبر کنم تا روکشم آماده شود؟
بطور طبیعی بهتر است ۲ ماه برای فک پایین و ۳ ماه برای فک بالا پس از قرار دهی ایمپلنت دندانی برای ترمیم کامل ناحیه و انجام پدیده اسيواینتگریشن صبر کرد و سپس مراحل قالبگیری را شروع کرد، پس از این مرحله بر اساس تکنیک مورد استفاده که بعداً به اختصار توضیح داده خواهد شد طی دو یا سه جلسه روکش آماده نصب خواهد شد.
در مواردی که تحت جراحیهای پیشرفته پیوند استخوان یا پیوند در ناحیه سینوس قرار گرفته باشید، ممکن است لازم باشد که حدود ۳ تا ۶ ماه تا ترمیم کامل ناحيه صبر کنید.
همچنين در حال حاضر امکان اینکه روکش موقت ایمپلنت را در همان روز جراحی و قراردهی ایمپلنت بگیرید وجود دارد، اما لازم است که دندانپزشک از پایداری بالای ایمپلنت در داخل استخوان اطمینان پیدا کند و در صورت اطمینان از این موضوع می توان با استفاده از تکنولوژی دیجیتال، اسکنر داخل دهانی و دستگاه CAD/CAM، روکش موقت را که کاملاً شبیه روکش اصلی است برای مدت ۲ یا ۳ ماه (دوره ترمیم) بر روی ایمپلنت نصب کرد تا بیمار در طول دوره ترمیم از ظاهر مناسبی برخوردار باشد.
به هرحال دندانپزشک بر اساس شرایط موجود بهترین تصمیم را در مورد شروع هر مرحله از درمان خواهد گرفت.
ارزیابی های پیش از درمان
دندانپزشک شما ارزیابی های متعددی را قبل از شروع درمان انجام خواهد داد. دندان ها، لثه و ساختار استخوانی شما بررسی می شود، برای بررسی کیفیت و كميت استخوان نیاز به بررسی رادیوگرافی می باشد، همچنین ممکن است نیاز به قالبگیری اولیه و تهیه مدل دندانی از دهان شما باشد تا بتوان ساختار کامل دهان را از چند زاویه بررسی کرد. با استفاده از تکنولوژی دیجیتال، تمام این مراحل می تواند با استفاده از اسکنر داخل دهانی، اسكن CBCT و نرم افزار طراحی ایمپلنت انجام داد و فک بیمار را بطور سه بعدی و دقیق در نرم افزار بررسی کرد، ایمپلنت را بصورت مجازی با اندازه و زاویه مناسب قرار داد و در نهایت یک گاید جراحی دقیق طراحی کرد که جراحی اصلی با دقيق ترين شرايط انجام شود.
در نهایت اگر درمان ایمپلنت برای شما مناسب تشخيص داده شد و شما هم با توضيحات دندانپزشکتان موافق بودید، وارد مرحله بعد که ارزیابی جراحی ایمپلنت است می شوید.
جراح شرایط استخوانی و لثه را برای قرار دادن ایمپلنت در یک موقعیت مناسب با استفاده از معاینه کلینیکی، راديو گرافی، اسکن و نرم افزار طراحی سه بعدی بررسی می کند، باید استخوان و لثه کافی در اطراف ایمپلنت وجود داشته باشد. اگر به دليلي استخوان و يا لثه کافی وجود نداشته باشد، ممکن است نیاز به انجام پیوند لثه و یا استخوان برای بازگرداندن شرایط به فرم مناسب باشد که به این درمان، جراحی پیوند استخوان یا Guided Bone Regeneration می گویند.
علاوه بر ارزیابی جراحی، باید ارزیابی پروتز نیز صورت گیرد
در این ارزیابی باید وضعیت دهان، فرم لبخند، وضعیت قرار گرفتن دندان ها بر روی هم که به آن اکلوژن می گویند کاملاً بررسی شوند چرا که در انتها شما نیاز به یک پروتز و روکش مناسب دارید تا بتوانید بطور مناسب غذا بخورید، صحبت کنید و یک لبخند زیبا داشته باشید.
در نهایت طرح درمان کلی بصورت:
- بررسی ها و درمان های پیش از قرار دهی ایمپلنت
- قرار دهی ایمپلنت
- زمان ترمیم ۲ تا ۳ ماه و چکاپ هر ماه
- شروع درمان پروتز و آماده کردن روکش، بريج و یا اوردنچر
قراردهی ایمپلنت دندانی
مرحله قراردهی ایمپلنت می تواند به دو صورت یک مرحله ای و یا دو مرحله ای انجام شود. قراردهی یک مرحله ای یا One Stage:
در این روش ابتدا بی حسی موضعی زده می شود تا درمان بدون درد انجام شود، سپس یک برش ساده بر روی لثه انجام می شود تا ناحيه استخوانی مشخص شود، سپس بر اساس طراحی قبلی با زاویه مشخص حفره استخوانی با استفاده از کیت مخصوص آماده می شود و ایمپلنت در داخل حفره تهیه شده قرار داده می شود. نهایتاً یک پیچ مخصوص بنام Healing abutment یا Gingival former بر روی ایمپلنت بسته می شود، سپس لثه توسط چند بخيه به محل اولیه خود برگردانده می شود. در این روش Healing abutment از لثه بیرون زده است و در محیط دهان دیده می شود.
قراردهی دو مرحله ای یا Two Stage:
گاهی اوقات لازم است که جراحی و درمان ایمپلنت در دو مرحله انجام شود. وقتی که در مرحله قراردهی ایمپلنت به ثبات مورد نظر نرسیم یا دنسيته استخوان به اندازه کافی نباشد و یا نیاز به انجام پیوند استخوان باشد بهتر است که کاور اسکرو گذاشته شود و ایمپلنت در زیر لثه قرار داده شود و حدود دو یا سه ماه بعد با انجام یک مرحله برش کوچک یا با استفاده از لیزر بافت لثه روی ایمپلنت برداشته می شود و هیلینگ اباتمنت بسته می شود که از سطح لثه بالاتر قرار داده می شود. قرار دادن هیلینگ اباتمنت باعث می شود که فرم لثه آماده پذیرش روکش آینده شود. هیلینگ اباتمنت می تواند به صورت از پیش آماده باشد یا به صورت Customized در دهان بیمار طراحی شود که این روش، روش بهتری برای آماده کردن لثه برای پذیرش روکش آینده خواهد بود.
در چه مواردی برای ایمپلنت دندانی پیوند استخوان لازم است؟
در مواردی که ارتفاع یا ضخامت استخوان کافی نباشد ممکن است که انجام پیوند استخوان لازم باشد، این جراحی می تواند قبل و یا همزمان با انجام ایمپلنت انجام شود که بستگی به تشخيص دکتر دارد. معمولاً در مواردی که دندان در ناحیه ای از فک قرار نداشته باشد، استخوان در آن ناحيه شروع به تحلیل می کند و پس از مدتی ممکن است که نیاز به پیوند استخوان شود.
پیوند استخوان در ناحیه سینوس یا جراحی سینوس لیفتینگ
دو سینوس در دو طرف انتهایی فک بالا قرار دارد که در واقع حفره ای است در پشت بینی برای گردش هوا، ایجاد رزونانس صدا و سبک شدن فک بالا. در حالتی که دندانی در این ناحیه وجود نداشته باشد سينوس شروع به بزرگ شدن می کند و به سمت سطح و کرست استخوان حرکت می کند و در نتیجه ارتفاع استخوان برای قرار دهی ایمپلنت را کاهش می دهد، در نتیجه در این موارد انجام جراحی پیوند استخوان برای بالا بردن کف سینوس لازم می شود. این جراحی می تواند قبل و یا همزمان با انجام قراردهی ایمپلنت انجام شود.
آیا انجام این درمان ها دردناک است؟
تمام این جراحی ها تحت بی حسی کامل موضعی انجام می شود و معمولاً پس از بر طرف شدن بی حسی میزان درد اندک و شبيه کشیدن دندان است و ممکن است نیاز به مصرف داری ضد درد مثل ايبوبرفن و همچنین آنتی بیوتیک باشد، اما استفاده از کمپرس یخ در روز اول و دهانشویه به مدت هفت روز الزامی است. بهتر است پیش از انجام جراحی ایبوپرفن و آنتی بیوتیک بعنوان پروفيلاكسی و پیشگیری از درد و التهاب استفاده شود که تصمیم این کار با دندانپزشک است. در مورد توصیه های پس از جراحی در قسمت های بعد به طور جداگانه و کامل توضیح داده خواهد شد.
قرار دهی فوری ایمپلنت دندانی یا
Immediate Placement
در شرایطی و با بررسی های کلینیکی و رادیوگرافی این امکان وجود دارد که در همان جلسه که دندان کشیده می شود از حفره دندان کشیده شده برای قرار دهی ایمپلنت استفاده شود. در این شرایط معمولاً نواحی اطراف ایمپلنت با بایومتریال و پودر استخوان پر می شود تا شرایط ترمیم ایمپلنت بهتر انجام شود. همچنین در صورتیکه ثبات قراردهی ایمپلنت یا Insertion Torque به اندازه کافی باشد، می توان روکش موقت را هم در همان جلسه انجام داد تا بیمار تا زمان انجام روکش دایم از ظاهر مناسبی برخوردار باشد.
اگر بیمار شرایط انجام این درمان را داشته باشد می تواند در یک روز دندان از دست رفته را جایگزین کند و مدت زمان زیادی را صرفه جویی نماید.
Computer aided software and systems, Digital workflow
در حال حاضر با استفاده از تکنولوژی دیجیتال می توان با استفاده از اسکنر داخل دهانی یک قالبگیری دیجیتال از داخل دهان گرفت سپس توسط یک نرم افزار این تصویر دیجیتال از داخل دهان با اسکن CBCT بیمار ترکیب می شود و در نهایت یک نمای سه بعدی و کاملاً دقیق از فک بیمار در صفحه مونيتور قرار می گیرد و در واقع بيمار بصورت دیجیتال و سه بعدی در کامپیوتر دندانپزشک قرار می گیرد، در نتیجه دندانپزشک می تواند ناحیه مورد نظر برای قراردهی ایمپلنت را از زوایای مختلف بررسی کند و دقیق ترین محل و مناسب ترین اندازه را برای ایمپلنت و یا پیوند استخوان را انتخاب کند و به صورت مجازی ایمپلنت و روکش مورد نظر را در مدل سه بعدی قرار دهد و بررسی کند و زمانی که همه موارد کنترل شد مدل سه بعدی طراحی شده را توسط دستگاه CAD/CAM و یا یک پرینتر سه بعدی تهیه می کنند که می تواند راهنما و یک گاید در هنگام جراحی باشد. به این ترتیب با تکنولوژی دیجیتال تمام مراحل بسیار دقیق تر و سریع تر انجام می شود.
قراردهی روکش
Crown Placement
معمولاً زمان اینتگریشن یا همپارچگی ایمپلنت با استخوان در فک پایین دو ماه و در فک بالا ۳ ماه است که در صورت انجام پیوندهای استخوانی این مدت ممکن است افزایش یابد. پس از این مدت در صورتیکه در مان یک مرحله ای باشد، هيلينگ اباتمنت برداشته می شود و مراحل قالبگیری شروع می شود، اما اگر جراحی دو مرحله ای باشد ابتدا برش کوچکی داده می شود، اسكرو یا پیچ درون ایمپلنت خارج می شود و هیلینگ اباتمنت قرار داده می شود سپس حدود دو هفته بعد ایمپلنت آماده قالبگیری است.
- انجام قالبگیری از ناحیه ایمپلنت و دندان های مجاور و روبرو
- ارسال به لابراتوار
- ساخت روکش
- بررسی روکش از نظر تطابق، هماهنگی و رنگ
- نصب روکش
ممكن است مرحله بررسی در چند جلسه انجام شود تا دندانپزشک از هماهنگی كامل روکش با ایمپلنت و دهان اطمینان پیدا کند.
مراحل قالبگیری می تواند بصورت دیجیتال هم انجام شود، با استفاده از اسکنر داخل دهانی یک اسکن کامل سه بعدی از ایمپلنت و دهان گرفته می شود، سپس فايل اسكن به نرم افزار طراحی منتقل می شود، طراحی روکش بصورت سه بعدی و مجازی بر روی ایمپلنت انجام می شود و سپس به دستگاه CAD/CAM یا یک پرینتر سه بعدی فرستاده می شود تا مراحل ساخت در مدت چند دقیقه با کمترین میزان خطا ساخته شود.
نگهداری و مراقبت از ایمپلنت
مانند هر روش درمانی دیگر درمان ایمپلنت می تواند به شکست منجر شود و در صورتیکه مشكل سريع تشخيص داده شود می توان ایمپلنت را خارج کرد و ایمپلنت جایگزین قرار داد.
از عواملی که در شکست ایمپلنت مؤثر هستند می توان به سیگاری بودن، دیابت کنترل نشده، ضعف دفاع طبیعی بدن و نیز عامل بسیار مهم پلاک میکروبی روی سطوح دندانی و داخل شیار لثه ای نام برد که اهمیت بسیار بالای رعایت بهداشت دهان، مسواک زدن صحيح، کشیدن نخ دندان و چکاپ های هر ۳ تا ۶ ماه را نشان می دهد.
Scaling, Cleaning یا جرم گیری حدود هر ۶ ماه که باعث حذف پلاک میکروبی می شود عامل بسیار مهمی در ماندگاری و سلامت لثه ها و ایمپلنت است چرا که لثه در ناحیه ایمپلنت مانند لثه در نواحی دندانی در اثر پلاک میکروبی دچار بیماری می شود و در صورت ادامه التهاب به استخوان زیرین باعث تخريب استخوان و پریودنتیت Periodontitis می شود که از عوامل اصلی از دست دادن دندان و ایمپلنت است.
References
- Dental Implants – Replacing Missing Teeth: Canadian Dental Association.
- Digital Dentistry Society
- Dental Implants: What You Should Know: FDA.
- Dental Implants: Webmd.
- Megagen International Network of Education and Clinical reserch. MINEC
- Dental Implant Procedures: American Academy of Periodontology.
